21 EYLÜL DÜNYA ALZHEIMER GÜNÜNDE HASTALIK HAKKINDA MERAK EDİLENLER!!!
ALZHEIMER HASTALIĞI NEDİR?
Geri dönüşümü olmayan sinsi ve yavaş ilerleyen bir hastalık olan Alzheimer, halk arasında bunama (demans) olarak bilinmektedir
ancak aslında bunamanın birçok formundan en yaygın görülenidir. Burada akla şu soru gelmektedir: Demans (bunama), unutkanlık ve Alzheimer hastalığı aynı mı?
Bunlar farklı kavramlar olmakla birlikte birbirleri ile bağlantılıdırlar. Kısaca tanımlamak gerekirse; Unutkanlık yakın ya da uzak geçmişte
yaşanmış bir olayı hatırlayamama, ya da anlık olarak bir ismi, bir eşyanın yerini hatırlayamama durumudur. Yani anlık olarak hafızanın geri çağırılamamasıdır.
Demans (bunama), birden fazla bilişsel fonksiyonun kaybına bağlı olarak günlük yaşam aktivitelerinin bozulmasına neden olan ilerleyici klinik tablodur.
Unutkanlık yanında soyut düşünme, hesap yapabilme, neden sonuç ilişkisi kurabilme, sorun çözme, sıralama yapabilme ve zamanla konuşma,
el becerileri gibi beynin bilişsel aktivitelerinin etkilendiği bir durumdur. Alzheimer hastalığı ise, biraz önce anlatılan demans durumuna
yol açan hastalıklardan bir tanesidir. Demansa neden olan başka hastalıklar da vardır. Ancak Alzheimer, demansa neden olan hastalıklar içinde en sık görülenidir ve demans hastalarının %60-80’i Alzheimer hastasıdır.
Sonuç olarak, Alzheimer tipi bunama; hafıza, düşünce ve davranış problemlerine neden olan, ilerleyici ve zamanla günlük faaliyetleri etkileyecek kadar kötüleşelen nöron yıkımı ile seyreden bir hastalıktır.
Hastaların büyük bir çoğunluğu 65 yaş üzerinde olsa da, yaşlanmanın sonucunda olan bir rahatsızlık olarak tanımlanmaz. Bu hastalığa yakalanan kişilerin %5’i 40-50 yaş civarındadır.
ALZHEIMER HASTALIĞININ NEDENLERİ NELERDİR?
Hastalığın tam olarak nasıl ortaya çıktığı kesin olarak açıklanamasa da beyin hücrelerinde genetik, yaşam biçimi ve çevresel faktörlere
bağlı olarak ortaya çıkan değişikliklerin Alzheimer hastalığını tetikleyebileceği bilinmektedir.
Normal fonksiyonlarını devam ettiren beyin hücrelerinde görülen bu değişikliklere bağlı olarak öncelikle ve özellikle hafızayı kontrol eden beyin bölgelerindeki hücrelerde sorunlar gelişir.
Bu patolojik sürecin diğer beyin bölgelerindeki hücrelere yayılmasına bağlı olarak diğer zihinsel faaliyetlerde de bozulmalar meydana gelir.
Beyin hücrelerinde meydana gelen bu patolojik değişiklikler hastaların şikayetlerinin ortaya çıkmasından yıllar önce başlamaktadır.
ALZHEIMER HASTALIĞINDA RİSK FAKTÖRLERİ NELERDİR?
- Ailede Alzheimer hastalığı olması
- Kafa travması öyküsü
- Ağır depresyon nedeniyle uzun süre tedavi almış olmak
- Kısıtlı sosyal ilişki
- Hipertansiyon öyküsü
- Diyabet (şeker hastalığı) öyküsü
- Felç geçirmiş olmak
- Düşük eğitim seviyesi sayılabilecek risk faktörleridir.
ALHEIMER HASTALIĞINDA GÖRÜLEN BELİRTİLER:
Özellikle yakın geçmişte yaşananları unutma ilk belirtilerdendir. Diğer belirtiler;
- Yer, eşya, kişi isimlerini hatırlayamama ya da karıştırma
- Aynı soruları tekrar tekrar sorma
- Konuşurken kelime bulmada güçlük
- Eşyaları kaybetme ya da yanlış yerleştirme
- Davranış değişiklikleri, içe kapanma
- Soyut düşüncede zorlanma
- Plan yapma ve problem çözmede beceri kaybı
- Sinirlilik hali ya da kaygılı olma
- Konuşma içeriğinde azalma
- Sosyal faaliyetlerden uzaklaşma Alzheimer tipi bunama olan kişilerde görülen diğer belirtilerdendir.
ALZHEIMER HASTALIĞININ TEŞHİSİ NASIL KONUR?
Alzheimer tipi bunamadan şüphelenildiğinde hekim tarafından öncelikle hastanın tıbbi öyküsü hakkında bilgi alınır.Hastalığın teşhisinde bu çok önemlidir.
Bu öykü hastanın kendisinden alınabilir ancak değişikleri fark eden yakınlarının ifadeleri daha önemlidir. Unutkanlık başlangıç yakınması olabilmekle birlikte
Alzheimer hastalığı tanısı için unutkanlık yanında dil bozukluğu, sayısal ve soyut düşünmede bozulma, planlama ve organizasyonda
bozulma,nesneleri tanımada zorlanma, basit fiziksel aktivitelerde zorlanma gibi zihinsel yeteneklerin bir ya da birkaçında daha bozulma olması gerekir. İkinci olarak fizik muayene yapılır.
Ayrıntılı fizik muayene ile olası diğer hastalıklar tespit edilebilir.
Benzer yakınmalara neden olabilecek tiroid hastalıkları, kansızlık, vitamin eksiklikleri gibi diğer hastalıkları dışlamak için kan tahlilleri yapılmalıdır.
Nöropsikiyatrik testler; ile zihinsel beceriler, konuşma ve dil becerileri, sayısal hesaplama ve yorumlama gibi aktiviteler mutlaka ölçülmelidir.
Ayrıca görüntüleme yöntemleri ile beyinde ortaya çıkan küçülmeler saptanabilir. Bazı hastalarda bunamaya neden olan diğer hastalıkları dışlamak için görüntüleme yöntemlerinden faydalanılır.
TEDAVİ
Alzheimer hastalığı belirtileri bulunan hastanın kısa sürede bir nöroloji uzmanına başvurması gerekmektedir. Hastalığı tamamen ortadan kaldıran ve hastalığı durduran bir tedavi henüz yoktur.
Kesin tedavisi olmasa da günümüzdeki mevcut tedaviler ile süreci yavaşlatma şansı mevcuttur. İlaçlar hastalığı yavaşlatmanın yanında ,
hastanın daha uyumlu hareket etmesini sağlar. Bir diğer önemli amaç; hastaya bakım veren yakın/bakıcı yükünü azaltmaktır.
Alzheimer hastalığı tanısından sonra hastaya ve yakınlarına günlük yaşam aktiviteleri ve hayat stili ile ilgili bilgiler verilmelidir.
İlk olarak tanı kabullenilmelidir ve tedavi süresince hasta, hastaya bakım veren kişi, doktor ve diğer sağlık çalışanları ile birlikte bir ekip işi olduğu bilinmelidir.
Hastalık süresince hastanın tüm aktivitelerinde destek verilmesi ve cesaretlendirilmesi gereklidir. Hastanın hobileri desteklenmelidir. Önceden yaptıklarını,
yapmaya devam etmelidir. Ancak, günlük yaşam aktivitelerinden; tuvalet, banyo, idrar-dışkı çıkışını sıklığının kontrolü, uygun gıdalarının düzenlenmesi ve yemenin kontrolü,
giyinme, para işleri, ev işleri, yemek hazırlama, ilaçlarının düzenli kullanımı özellikle takip edilmelidir.
Ek olarak bir yasal kural olarak Alzheimer hastaları araba kullanmamalıdır. Bu yüzden bir kişinin, hastaya şoför olarak mutlaka eşlik etmesi gerekir.
ALZHEIMER HASTALIĞINDAN KORUNMAK
Çeşitli aktivitelerden ve hobilerden hoşlananlar, dengeli beslenenler ve bilgiye açık kişiler arasında Alzheimer hastalığının daha düşük olduğunu gösteren bilimsel kanıtlar vardır. Bu nedenle hastalıktan korunma amaçlı öneriler;
- Düzenli egzersiz yapmak
- Sigara içmemek
- Alkol almamak
- Dengeli beslenmek , meyve ve yeşillik ağırlıklı beslenmek (Akdeniz tipi beslenme)
- Kalp, yüksek tansiyon, diyabet (şeker hastalığı) gibi hastalıklar açısından düzenli kontrol yaptırmak
- Yeni bir dil öğrenmek ya da bir müzik aleti çalmayı öğrenmek
- Sosyal projelere ve grup aktivitelerine katılmak
- Yeni hobiler edinmek, ev işerine yardım etmek
- Kitap, gazete okumak ve güncel olayları takip etmek
- Bilgiye açık olmak, yeni bilgiler öğrenmek Alzheimer hastalığına karşı korunmanızı sağlayabilir.