Kansere Yakalanma Riskini Azaltmak Mümkün
Her yıl Uluslararası Kanser Kontrol Birliği’nin öncülüğünde pekçoğu önlenebilir olan ve milyonlarca ölüme sebep olan kanser hakkındadünya çapında,halkı bilinçlendirmek ve eğitmek için çalışmalar yapılmaktadır. “4 Şubat Dünya Kanser Günü” ilk defa 2005 yılında Uluslararası Kanser Kontrol Birliği tarafından düzenlenmiş, aynı yıl ülkemizde de Kanser Araştırma ve Savaş Kurumu Derneği tarafından başlatılmıştır.
Kanser, vücuttaki bir grup normal hücrede meydana gelen değişikliklerin, tümör adı verilen bir yumru oluşturarakkontrolsüzce büyümesi ileortaya çıkan bir hastalıktır.Budurum lösemi (kan kanseri) dışındaki tüm kanserler için geçerlidir.
Tümörler üç gruba ayrılabilir: iyi huylu, kötü huylu veya kanser öncüsü (prekanseröz) tümörler
İyi huylu tümörler, kanserli değildir ve nadiren yaşamı tehdit eder. Oldukça yavaş büyüme eğilimindedirler.Genellikle normal veya sağlıklı hücrelere oldukça benzer hücrelerden oluşurlar ve vücudun diğer bölgelerine yayılmazlar. Sadece çok büyüyüp hastayı rahatsız ederlerse veya diğer organlara baskı yaparlarsa soruna neden olurlar.
Kötü huylu tümörler, iyi huylu tümörlerden daha hızlı büyür ve komşu dokuya yayılma ve yok etme kabiliyetine sahiptir. Kötü huylu tümör hücreleri, ana (birincil) tümörden kopabilir ve metastaz (sıçrama) olarak bilinen bir süreçle vücudun diğer bölgelerine yayılabilir. Yeni bölgedeki sağlıklı dokuyu istila ettikten sonra bölünmeye ve büyümeye devam ederler. Bu ikincil bölgeler metastaz olarak bilinir ve bu durum metastatik kanser olarak adlandırılır.
Prekanseröz (veya premalign) tümörler ise kansere dönüşebilecek (veya gelişmesi muhtemel) anormal hücreleri içeren durumları tanımlar.
Günümüzde dünya genelinde her yıl 8,2 milyon insan kanserden ölmektedir. Bununla birlikte, en sık görülen kanserlerin üçte birinden fazlası sağlıklı davranışlarla önlenebilir. Her şey, sağlıklı seçimler yapmak ve kansere neden olduğu bilinen şeylerden kaçınmakla ilgilidir.Bugünü fırsat bilerek bazı sağlıklı yaşam önerilerini tekrarlayalım.
ÖNERİ 1: Sağlıklı bir diyet yapın, fiziksel olarak aktif olun ve ideal kilonuzu koruyun.
Obezite şu anda dünya çapında ergenlerin %20 ila %40'ını etkilemektedir.Batı toplumlarında yetişkinlerin üçte ikisinden fazlası aşırı kilolu veya obez olarak yaşamaktadır. Bu bir sorundur, çünkü aşırı kilolu veya obez olmak, yaşamın ilerleyen dönemlerinde bağırsak, meme, rahim, yumurtalık, pankreas, yemek borusu, böbrek ve safra kesesi kanserleri geliştirme riskinin artmasıyla güçlü bir şekilde bağlantılıdır. İnsanların her hafta en az 150 dakika orta düzeyde fiziksel aktivite yapması veya haftada en az 75 dakika şiddetli fiziksel aktivite yapması önerilmektedir. Kilo vermek için haftanın çoğu gününde günde 60 dakika orta ve şiddetli aktivitelere katılın.
ÖNERİ 2:Sigara kullanmayı bırakın.
Sigara, tüm kanser ölümlerinin en az %22'sinden sorumludur. Sigarayı bırakmak isteyenler için danışmanlık, çeşitli ilaçlar ve kaynaklar mevcuttur. Bir bırakma tarihi belirleme, sigara istemenize neden olan durumlarla başa çıkmak için stratejiler geliştirme ve bir destek sistemi oluşturma gibi adımları içeren kapsamlı bir plan kullanırsanız başarılı bir şekilde bırakma şansınız daha yüksektir.
ÖNERİ 3:Alkol kullanmayı bırakın.
Alkol içmek ağız, yutak, gırtlak, yemek borusu, bağırsak, karaciğer ve meme kanserleri dahil olmak üzere bir dizi farklı kanser riskinin artmasıyla güçlü bir şekilde bağlantılıdır.
ÖNERİ 4: Cildinizi ultraviyole (UV) radyasyonundan koruyun.
Ultraviyole (UV) radyasyona aşırı maruz kalma, çoğu cilt kanseri türü için önemli bir risk faktörüdür. Bronzlaşma yataklarından veya güneş ışığından kaçınmak ve güneş ışınlarının en yoğun olduğu saat 10:00-16:00 arasında güneşte geçirdiğiniz zamanı en aza indirmek önemlidir. Dışarıdaysanız, cildinizi uzun kollu bir gömlek, uzun pantolon ve yüzünüzü, boynunuzu ve kulaklarınızı gölgeleyen bir şapka ile koruyun. Ayrıca, hava bulutlu olsa bile her gün güneş kremi (Hem UVA hem de UVB radyasyonuna karşı koruyan, suya dayanıklı ve 30 veya daha yüksek güneş koruma faktörüne (SPF) sahip geniş spektrumlu) kullandığınızdan emin olun. Diğer güneş koruyucu türleri güneş yanığını önlemeye yardımcı olabilir, ancak cilt kanserine karşı koruma sağlamazlar.
ÖNERİ 5:Soluduğunuz havanın farkında olun.
Dünya Sağlık Örgütü'ne göre çevresel etmenlertahmini olarak kanser vakalarının %19'una katkıda bulunmaktadır. Akciğer kanseri için önemli bir çevresel risk faktörü de hava kirliliğidir. Fabrikalar ve işletmeler deçevresel risk faktörlerinin kaynağı olabilir. Örneğin, asbest solumak akciğer kanseri ve mezotelyoma ile laringeal (gırtlak) ve yumurtalık kanserleri ile ilişkilendirilmiştir. Bu riski azaltmaya yardımcı olmak içinkansere neden olan maddelerle çalışıyorsanız, koruyucu solunum ekipmanı kullanın.
ÖNERİ 6: Kansere neden olan virüslere karşı önlem alın.
2012'de yayınlanan bir araştırmaya göre, kronik enfeksiyonlar dünya çapında tüm kanserlerin yaklaşık %16'sına neden olmaktadır. En yaygın kanser türlerinden birkaçı, kansere neden olan virüslerin neden olduğu enfeksiyonlarla bağlantılıdır. Örneğin Hepatit B virüsü (HBV), karaciğer kanseri için bir risk faktörü iken, insan papilloma virüsü (HPV), rahim ağzı kanseri ve bazı baş ve boyun kanseri türleri için bir risk faktörüdür. Günümüzde bu virüslerin her ikisine de karşı koruma sağlayan aşılar mevcuttur. Birçok cinsel partnerinizin olması HPV enfeksiyonu riskini artırdığı için, sahip olduğunuz partner sayısını azaltmak HPV enfeksiyonu riskinizi azaltır.
Kanseri tamamen önlemenin kanıtlanmış bir yolu olmamasına rağmen, sağlıklı bir yaşam sürmeyi seçmek, riskinizi azaltmaya yönelik büyük bir adımdır.
Dr. Öğr. Üyesi Kaan Helvacı
İç Hastalıkları ve Tıbbi Onkoloji Uzmanı